Over de Wilsvormen

 L.S.

In dit essay borduur ik voort op het motief van de niet bestaande en hoogst controversiële Volkswil. Zoals filosofen weten kun je niet willen wat je wilt, je kunt wel doen wat je wilt maar die Wil an sich is niet vrij maar gedetermineerd, door je sociaal-economische positie, je wereldbeeld, je karakter en je ideeënwereld. Het is ook onmogelijk om niet te willen wat je wilt. Je kan wel meer naar je rede luisteren dan je verlangens om de verlangens dan enigzins te beteugelen zodat je geen gevangene bent van je irrationele, meestal op genot georiënteerde driften. Zo is het ook met het doen en denken, je kunt niet zomaar doen of denken wat je wilt, daar liggen verlangens en motieven ten grondslag die de uiting zijn van een Wil, of je die Wil nu kent of niet. Maar meestal is het geval dat je helemaal niet weet wat je wil, anders dan luisteren naar je dromen, verlangens en de rede om je wil proberen te doorgronden en er dan ook nog eventueel aan toegeven tenzij je in de boedhistische of andere spirituele leer van 'de lege wil' bent. Vaak worden wilsuitingen ook verward met aangeleerde automatismen, reflexen en indoctrinatie. Als je de hele dag op de automaat de dagelijkse beslommeringen ondergaat weet je op een ogenblik niet meer want je wil behalve de instinctieve en existentiële drang tot overleven en de volgende dag halen. Zo, is het ook in het dierenrijk waar dierlijke instincten, driften en aandrang de boventoon voeren ipv van zoiets als een kenbare Wil. De tragedie met de mensheid is dat hij in de huidige hightec-horror civilisatie prometische technologie heeft ontwikkeld en denkt daar iets mee te willen en kunnen dat in zijn voordeel werkt omdat technologie altijd een militaire toepassing heeft welk economisch geïndoctrineerden en machthebbers willen aanwenden voor het verkrijgen van een monopolie, een imperium of een rijk. Niets nieuws onder de zon.

Volgens Schopenhauer is de Vrije Wil een irrationele, blinde en onkenbare oerdrift en oorzaak van al het lijden en kwaal.

Nu zou je deze oerdrift kunnen opdelen in drie vitale wilsvormen, mocht je niet tevreden zijn met de onkenbaarheid van de vrije Wil:

1. Wil tot Leven en Overleven
2. Wil tot Macht
3. Wil tot Vrijheid

Deze drie wilsvormen, die tesamen de onkenbare Vrije Wil vormen, die zich afsplitsen in de objecten en verschijningsvormen die we zoals dagelijks tegenkomen, houden elkaar in een houdgreep, en het is dus in één oogopslag te zien dat Vrije Wil niet tot Vrijheid kan leiden, ook omdat Macht en Leven volkomen afhankelijk zijn van technologie die zoals bekend ons volkomen in haar greep heeft. Machthebbers, die denken dat ze met technologie meer macht en vrijheid kunnen vergaren en behouden vergissen zich ernstig in het wezen van de technologie en of die wel onder rationele controle kan worden gebracht en gereguleerd.

Nu kun je vitale wilsvormen ook spiegelen in zijn uitgebluste tegendelen:

1. Wil tot de Dood
2. Wil tot Onmacht
3. Wil tot Onvrijheid

De Politieke Wil is niets anders dan de obsessieve wil om de onkenbare vrije Wil (de vitale en de uitgebluste) te beteugelen en in een bepaalde richting te sturen. Wil je meer Vrijheid dan zal je afstand moeten doen van de Wil tot Macht of de Wil tot Overleven, evenzo als je meer Macht wil, zal dat tenkoste gaan van je Vrijheid en bovendien de Wil tot Leven en Overleven in gevaar brengen. Maar het probleem is juist dát je niet kunt willen wat je wil, dwz meer macht, meer vrijheid, of meer kansen op leven en overleven. Politici zijn er op uit zich in een positie te manuevreren welk ze de illusie van besluitvormingsmacht geeft. Het rare is dat de representanten, de bevolking van de polis hen die macht ook weggeeft en de macht gehoorzamen, want o wee o wee, de wet en de politie... Zonnekoningen, dictators en in het verlengde politici (waaronder democraten) beweren dan ook altijd: "Mijn Wil is Wet", terwijl ze de wetmatigheden van die Wil niets eens begrijpen laat staan doorgronden.

Daarom is er in de Griekse polis 'democratie' ontstaan zodat er collectieve besluitvorming kan plaatsvinden. Maar nu komt het, is er een wil tot besluitvorming en kan die gewild worden? De wil tot besluitvorming is niets anders dan een uitdrukking van de Wil tot Macht middels de menselijke taal die de pretentie heeft een afspiegeling van de werkelijkheid te zijn. Men doet iets, bijv. het Journaal in zijn retrostijl uit de beginjaren van de TV terugbrengen, omdat men 'besloten' heeft dat meerderheidsbesluitvorming geldigheidskracht heeft, ongeacht of het een expressie is van een vitale of uitgebluste Wil, want dat weet je niet. Wat besloten is, is niet per se een uitdrukking van de wil, maar gewoon van ... besluitvorming, of daar over nagedacht is of niet door de uitvoerende macht, of gewoon het resultaat van een dobbelworp is of het humeur van een CEO of omroepbaas. Besluitvorming, als een taaluiting of taalhandeling, heeft daarom een oorlogszuchtiger karakter dan de wil. Het is mogelijk tot een besluit te komen in je doen en laten dat je niet wil. Besluitvaardigheid is overigens iets anders dan wilsbekwaamheid. Mensen doen iets toch omdat besluitvorming en conclusies inherent zijn aan de rede in de menselijke taal, waaraan de meesten nog hechten en vertrouwen in hebben, terwijl de besluitvorming vaker middels geheel andere motieven en oorzaken dan de rede tot stand is gekomen, dwz politieke vijandschap en antagonisme. De volgorde van Hannah Arendt: Denken, Willen en dan Oordelen, over de wil, de gedachte en een besluit  zoals het in het gunstigste geval zou moeten verlopen verloopt meestal via geheel irrationele wegen. Wat je per se 'wil',  daar denken de meesten ook niet al te lang over na, als je er maar zin in hebt... Een wil tot Macht uit zich meestal in een wil tot bezit. Over deze oerdriften hoeft uiteraard niet veel nagedacht te worden. Het bezit van de zaak is echter ook vaak het einde van het vermaak, maar niet van de Wil die zich dan weer op een ander onvervuld verlangen tot bezit richt.

Besluitvorming is geen wilsexpressie al heeft het wel die pretentie. Je kunt niet besluiten om te willen en je kunt niet willen om te besluiten. De uitgebluste wilsvormen zijn daarom voor de een vitaal en de ander niet. De een zijn dood is de ander zn brood...

Democratie is niets anders dan het opdelen van het demos in machtsblokken gebaseerd op peilingen en verkiezingen die niet de uitdrukking zijn van een collectieve wil, maar zoals ik gisteren opsomde: onderbuikgevoelens en verlangens, de politieke waan van de dag en brownian noise, alle partijprogramma's ten spijt want dat leest het volk of demos uiteraard niet. Politici grijpen verkiezingen aan om te zeggen dat het volk heeft gesproken en dat de uitslag een uitdrukking is van een politieke volkswil ongeacht of het een vitale of uitgebluste wil is.

Nee, wat de kiezer doet is zijn stem weggeven aan een onbekende politieke wil van een politicus die pretendeert dat hij zijn kiezers representeert. De kiezer is keizer. Daarbij hanteert hij veelal een politieke ideologie waar de kiezer dan vaag van op de hoogte is wat de ongeveer betekent en consequenties heeft. Het ontbreken van een ideologie is meestal ook ideologie want dan hebben we het meestal over pragmatisme. Een pragmatische partij die over moties stemt is ook ideologisch bezig.  Een politicus denkt dat hij iemand of een groep wil representeren, maar de onkenbare vrije Wil kan iets geheel anders willen waarvan de politicus zelf geen flauw benul heeft. Politici maken ook vaak de meest onverwachte draaien en flip-flops; dus wat je wilde met het weggeven van je stem heeft mist dan zijn doel, van jawel, je Wil. Politici lossen dan vaak ook geen maatschappelijk problemen op, maar verplaatsen het maar en leggen het probleem bij anderen neer, bijv. degene die zich ergens expert in wanen, maar het meestal niet zijn.

Het heeft dus totaal geen zin om op een politicus te stemmen, tenzij je van politieke ruis en het politieke spel houdt zoals in de sport: wie wordt de grootste! Je kan kiezen om je in het politieke krachtenspel te begeven uit eigenbelang, angst, vrees of erger: hoop en optimisme op een beter leven, of je kan ervoor kiezen om je af te keren van de politainment van de politiek en de maatschappij of civilisatie adieu te wensen.

Men kan deze wil onderverdelen in:

1. De Wil om Samen te zijn, dwz verbondenheid
2. De Wil om Alleen te zijn, dwz afzondering

De relatie Samen-Alleen is ook een hopeloze aporie waar je niet uitkomt: 'alleen samen' en 'samen alleen' dat zich kan uitdrukken in rare formuleringen als "alleen samen komen we uit de crisis" zoals tijden de propagandacampagne tijden de Covid-crisis. Het alleenzijn en samenzijn is al een oercrisis, dus als we er samen alleen uitkomen, of alleen samen is er nog niets aan deze collectieve en individuele zijnscrisis verholpen. Zijn we nu Samen tesamen, of zijn we Samen Alleen? Je raakt dan al snel verstrikt in set theorie, multipliciteiten, paradoxen en axiomatische stellingen die niet houdbaar blijken te zijn. Alain Badiou deed een poging zijn ontologie in set-theorie axiomatisch te gronden middels de Zermelo-Fraenkel axioma's wat resulteert in een dialectiek van 'lack and excess', een tekort en een teveel waarbij dat tekort en teveel gemedieerd en geforceerd wordt door waarheden. Badiou reduceert zijn filosofie op een gegeven moment tot "There are only bodies and languages, except that there are truths". Hij heeft het dus helemaal niet over de Wil, ondanks dat deze zich kan verschuilen en maskeren achter Waarheden. Hij heeft het pas over de wil in relatie tot een subject dat gecommiteerd is aan een (politieke) gebeurtenis die tot radicale verandering kan leiden. De wil wordt dan expressie van het zich commiteren aan een bepaalde zaak, doel of gebeurtenis ongeacht of het ook een expressie is van de Vrije Wil in de Schopenhaueriaanse zin, want de Vrije Wil is zoals gezegd onkenbaar. Een beter woord is dus eigenlijk 'gecommiteerdheid' of trouw, dan wil. In de gecommiteerdheid of trouw probeert een subject zichzelf een mate van vrijheid te scheppen binnen het kader van het doel, zaak of gebeurtenis. Kaders kunnen echter verschuiven, zoals er ook wilszwakte of geloofsafval kan optreden, de wil verschuift dan van de vitale vormen naar de uitgebluste vormen.

Deze ambivalentie tussen leven en dood die uit de wilsvormen spreekt is uitgedrukt in het Schilderij "Life and Death' van Gustav Klimt die ik een aantal jaren geleden aanschouwde in het Leopold Museum in Wenen zijnde een enigzins ornamentaire verbeelding van Eros en Thanatos.

https://en.wikipedia.org/wiki/Death_and_Life

Toen Goebbels met zijn beruchte rede "Wolt ihr den Totalen Krieg?" zijn toehoorders toeschreeuwde deed hij een poging om de 'collectieve wil' in de richting van de totale oorlog te dirigeren. Een slimme zet van de propagandist en bovendien gedurfd. Dergelijke oorlogsverklaringen durven ze tegenwoordig alleen nog aan virussen en vijanden te geven. Maar een totale, ongerichte oorlogsverklaring hoor je niet meer. De totale ongerichte oorlogsverklarings doen laffe politici slechts impliciet door het opvoeren van de defensie-industrie. Zo'n vitale oorlogsverklaring, à la Goebbels, dat de opgehitste massa natuurlijk in allerlei verrukte staten bracht tijdens de massabijeenkomst is natuurlijk ook uiterst destructief, omdat men denkt dat als het Volk ja zegt in een roes van de massa, dat het ook een totale oorlog wil, dwz de vrije Wil niet meer beteugelen door allerlei beperkingen, terwijl die overal beperkt is omdat de mens nu eenmaal aan allerlei institutionele en materiële kettingen is vastgeklonken die noodzakelijk zijn voor de primaire levensbehoeften. Het opwekken van de oorlogswil is dus het opwekken van een gemoedstoestand om de ambivalentie tussen leven en dood proberen te forceren op een kritiek moment, meestal een moment waarop machthebbers in het nauw worden gedreven en dan maar een oorlog beginnen of uitlokken. Nu zullen overlevenden van een oorlog meestal vitaler zijn dan de gesneuvelden, alhoewel je dit niet met zekerheid kunt stellen. Misschien hebben soldaten de meeste vitaliteit maar doordat ze sneuvelen de bevolking in zijn geheel minder vitaal wordt. Er rijst nog een geheel ander filosofisch probleem: wat is vitaliteit en gezondheid? Het recht van de sterkste? Dit is niet zo triviaal als men zou denken in eerste instantie. Dit valt echter buiten het kader van dit essay. Een hernieuwde wereldoorlog, of de voorzetting van de artilectoorlog, zal met de huidige massavernietingswapens het leven in elk geval voor duizenden jaren uitdoven of degraderen in onmenselijk en dierlijk leed voor de ongelukkigen die het overleven. De snelste booming business op dit moment is de bouw door rijken en welgestelden van privébunkers, die het onheil ook al zien aankomen erop proberen te anticiperen met hun bijeen gegraaid of gejat geld. Dat je dit nieuws niet in de MSM hoort komt omdat men natuurlijk geen paniek wil zaaien, terwijl die paniek onderhuids al overal zichtbaar is, bijv door het gedrag van de superrijken.

Rest mij Goebbels te herformuleren: "Wilt u de Totale Vrije Wil?" of beter: "Wilt u de Totale Technologie?"

U weet nu het antwoord al: dat kunnen we niet willen omdat technologie ons volkomen determineert in ons doen en laten. Op de vraag wat de Technologie van ons wil kan men slechts speculeren... Misschien wil de technologie helemaal NIETS van ons en er slechts leven en dood is vanwege een technologie die niets wil en al het leven slechts koppelt met input- en outputstromen, en vandaag strak geregisseerd met just-in-time planningen van de supply chains.

De relatie tussen de kenbare technologische onwil, de menselijke wil om de natuur en de natuurkrachten te beheersen alsmede de onkenbare Vrije Wil is dus vrij precair. De Vrije Wil kan gedetermineerd zijn door een blinde technologie, die zelf geen wil heeft, maar de balans tussen Leven en Dood op een bepaalde manier probeert te slechten in het voordeel van het Eeuwige Leven of de Eeuwige Dood van het universum, de tweestrijd tussen Eros en Thanatos. Toen Oppenheimer de woorden uit het Sanskrit "Now I have become Death, destroyer of Worlds" opperde in de gelijknamige film, had hij eerst toegegeven aan zijn wetenschappelijk en militaire gecommiteerdheid aan de VS om daarna te bevestigen dat deze wil, de wil van Thanatos was.

Nu wil ik niet direct met dit essay impliceren dat de onkenbare Vrije Wil gelijkgesteld kan worden met de tweestrijd van Eros en Thanatos. Misschien heeft de onkenbare Vrije Wil van Schopenhauer wel een zombie- of frankensteinkarakter, de Wil tot Zombie, dat de hedendaagse high-tec mens wil reduceren tot de status van zombie, niet levend en niet dood, maar een soort dood reservebestand dat noodzakelijk is voor de prolongatie van de nietsonziende en onkenbare Vrije Wil ontsprongen aan een onbekende metafysische technologie anders dan de seksuele voortplanting en de versmelting van het DNA in de cel, denkend baarbij aan niet-cellig DNA zoals in de ideosyncratische vormen van kunst.

Wie hoop koestert kan geloven in een convergerende Vrije Wil, die het ultieme meesterwerk in de kunstgeschiedenis zal produceren en coderen dat meteen ook de onthulling van Het Geheim zal zijn, en de Verklaring van Alles in zich herbergt, een onthullende Wil, de wil van God. Pessimisten kunnen ook geloven in een divergerende blinde wil, die alles en iedereen uit elkaar rukt om Het Geheim te vinden, met of of zonder reservebestand van zombies, een totaal decoderende satanische Wil die alles decodeert tot en met de sluier waaronder dan geen Geheim meer te vinden valt...

R.O.